In memoriam: Luit Buurma
Op woensdag 9 augustus jl. overleed de laatste nog levende oprichter van Sovon, Luit Buurma, aan de gevolgen van een hartinfarct. Hij werd 75 jaar. In dit In memoriam blikken we terug op zijn verdiensten voor onze organisatie.
In dit jubileumjaar staan we stil bij de oprichting van de Stichting Ornithologisch VeldOnderzoek Nederland in 1973, toentertijd afgekort als SOVON. De directe aanleiding voor de oprichting was een inspirerend vogelcongres in Engeland twee jaar eerder. Daar waren drie Nederlandse vertegenwoordigers aanwezig, waaronder toenmalig biologiestudent en jeugdbondslid Luit Buurma. Ze raakten daar onder de indruk van het succes van de eerste Engelse broedvogelatlas, die was samengesteld op basis van gestandaardiseerde vogeltellingen door vrijwilligers. Geïnspireerd door deze ervaring zette het drietal zich bij terugkomst direct in voor het realiseren van een vergelijkbaar project in Nederland. Met hulp van Herman Klomp, toenmalig voorzitter van de NOU en gelouterd vogelonderzoeker aan de Wageningse Universiteit, resulteerde dat in 1973 in de gang naar de notaris voor de oprichting van wat nu Sovon Vogelonderzoek Nederland is. Luit werd de eerste secretaris van de nieuwe stichting en zou dat zeven jaar blijven.
Vogels op de radar
Ondanks zijn nog prille status als onderzoeker gaf hij met zijn actieve aandeel in dit initiatief al blijk van strategisch inzicht en durf om nieuwe kansen aan te pakken. Dat zou hem leiden naar een carrière bij de Koninklijke Luchtmacht, waar hij het belang van vliegbewegingen van vogels voor veilig vliegverkeer goed voor het voetlicht bij de verantwoordelijken van Defensie bracht. Hij wist hen duidelijk maken dat rekening houden met vogels echt verschil kan maken bij het voorkomen van aanvaringen. Door gebruik te maken van radarbeelden kon een waarschuwingssysteem worden ontwikkeld waardoor in bepaalde periodes met sterke vogeltrek er niet of minder gevlogen wordt door de Luchtmacht. Door het starten van een systeem met ‘vogelmannen’ op vliegvelden die zorg dragen voor verjaging namen de risico’s bij starten en landen aanzienlijk af. Zijn radarwerk en grote kennis over het fenomeen vogeltrek werden ook bestuurlijk ingezet; hij was jarenlang voorzitter van de International Bird Strike Committee. Dit alles bracht hem nationale en internationale erkenning op dit bijzondere kennisveld en het heeft met zekerheid mensenlevens en veel schades bespaard.
Luit Buurma in juni 2023. Foto: Harvey van Diek
Aanvaringsrisico’s
Luit Buurma stond in zijn functie bij de Luchtmacht steeds in contact met zowel Sovon-tellers als de wetenschap. Prachtig waren de gezamenlijke telactiviteiten van trektellers van de aan Sovon gelieerde Landelijke Werkgroep VogelTrektellen (LWVT) en de radarmannen van Luit op o.a. vliegbasis Twente. Mede door zijn toedoen werd er met onder meer kennis en gegevens van Sovon en de Universiteit van Amsterdam gewerkt aan een geautomatiseerd waarschuwingssysteem (BAMBAS) waarmee aanvaringsrisico’s met vogels konden worden geminimaliseerd. Het was een voorloper van systemen die inmiddels binnen Nederland en ver daarbuiten omarmd zijn. De vogelkennis voor dat systeem was afkomstig van Sovon, waarmee hij nog altijd warme banden onderhield. Dat het veel minder goed lukte om het belang van vogelkennis ook bij de burgerluchtvaart te implementeren omdat daar economische belangen voortdurend aan het langste eind trokken, was voor hem een levenslange frustratie en een voortdurende bron van verontwaardiging. Na zijn pensionering in 2013 zette hij zich daarom op diverse manieren in om dat structureel te veranderen, rekening houdend met ieders belang en rol in het vaak complexe spel van afweging van belangen.
Gierzwaluwen
Luit was daarnaast druk bezig om inhoud te geven aan zijn promotieonderzoek aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. In een van de hoofdstukken van zijn proefschrift zou de gierzwaluw centraal komen te staan. Dat is de soort waarin hij zich decennialang verdiepte, nadat hij vele jaren geleden met behulp van radar zeer opmerkelijk foerageer- en slaapgedrag van gierzwaluwen had waargenomen boven het IJsselmeer. Over dat onderzoek hield hij een boeiende en druk bezochte lezing op de Sovon Landelijke Dag en onlangs nog voor een geboeid luisterend gehoor van de NOU. De laatste maanden was er over dat gierzwaluwenhoofdstuk regelmatig contact met Sovon. Hij ging met een warmtecamera het veld in om een en ander opnieuw te bekijken en wilde adviezen over de statistische analyses en de duiding van de resultaten. Het tekende zijn bevlogenheid en niet aflatende energie om via een promotie zijn bijzondere kennis beschikbaar te maken voor de komende generaties.
Helaas gaat dat proefschrift er niet meer komen. Op 9 augustus overleed hij plotseling, nog vol ideeën en met niet aflatende betrokkenheid bij het ornithologisch onderzoek in relatie tot de luchtvaart en heel veel andere maatschappelijke kwesties. Het is onvoorstelbaar.
Theo Verstrael, directeur Sovon Vogelonderzoek Nederland
Foto Gierzwaluw: René van Rossum
