Broedvogelmeetnet Utrecht

De komende maanden wordt er weer flink geteld in de Utrechtse natuur. Met verrekijker trekken onderzoekers door de provincie om vast te leggen hoeveel bijzondere broedvogels ze tegenkomen. Door dit jaarlijks te doen kan een trend worden bepaald en weten we hoe het gaat met de natuur. Sovon voert in opdracht van de provincie de monitoring uit.

De Blauwborst is een icoonsoort voor provincie Utrecht (foto: Bernice Goffin).

De Patrijs, Ringmus en Grote Karekiet. Voorbeelden van bijzondere broedvogels die dreigen te verdwijnen uit Nederland. Ze zijn daarom beschermd volgens de Europese Vogel- en Habitatrichtlijn. Ook provincie Utrecht, waar deze vogels eveneens voorkomen, is verplicht zich hiervoor in te zetten. Samen met terreinbeherende organisaties en boeren werkt de provincie aan het behouden, versterken en verbinden van de natuur, het landelijk gebied en de plant- en diersoorten die daar leven. De samenwerkingspartners krijgen hiervoor een vergoeding in de vorm van subsidie.

Verschillende onderzoeken

Maar leveren alle inspanningen voor de natuur ook iets op? En worden subsidies dus goed besteed? Om dat te achterhalen doet de provincie aan monitoring via verschillende onderzoeksprogramma’s. De basis is de jaarlijkse inventarisatie van de Utrechtse natuur: sinds 1975 wordt ieder jaar zo'n tien procent van het landelijk gebied onderzocht op de aanwezigheid van flora en fauna. Zo ontstaat een beeld van de variatie aan planten en dieren en de verspreiding van deze soorten over de provincie. Daarnaast loopt sinds 2014 een speciaal onderzoek naar weidevogels dat eenmaal per drie jaar plaatsvindt. Bepaalde soorten zoals de Grutto en de Tureluur gaan hard achteruitgaan en extra maatregelen zijn nodig om ze te beschermen. Het weidevogelonderzoek geeft belangrijke informatie over welke vogels waar precies voorkomen en in welke aantallen. Na enige jaren kan een trend worden vastgesteld die input is voor het weidevogelbeleid en de te nemen maatregelen in weidevogelgebieden. 

De Grote Karekiet is een van de bijzondere broedvogels die dreigt te verdwijnen uit Nederland (foto: Harvey van Diek).

Meer kennis nodig

Bijzondere broedvogels worden door de provincie Utrecht sinds 1984 geteld. Dit gebeurt vooral in beschermde Natura 2000-gebieden en in mindere mate daarbuiten. Daardoor is relatief weinig bekend over beschermde soorten in bossen, moerasachtig en agrarisch gebied. In 2023 is daarom besloten de monitoring naar bijzondere broedvogels in de provincie Utrecht voor een periode van tien jaar uit te breiden. Het onderzoek richt zich onder andere op ‘aandacht- en icoonsoorten’: dieren die vooral voorkomen in de provincie Utrecht. In moerasachtig gebied is dit de Blauwborst. In agrarisch gebied gaat het om de Gele Kwikstaart, Graspieper, Zomertaling, Veldleeuwerik en Wulp. In bossen telt men de Zwarte Specht, Boomleeuwerik en in kleinschalig cultuurlandschap de Spotvogel en Ringmus. De extra tellingen worden volgens de BMP-methode uitgevoerd in de periode 1 maart tot begin juli in de gebieden Utrechtse Heuvelrug, Binnenveld, Eempolder, Groene Hart, Vechtplassengebied en Uiterwaarden Nederrijn. Dit wordt weer verdeeld in 82 telgebieden van ongeveer 125 hectare.

De Zwarte Specht is in de bossen van Utrecht ook aanwezig (foto: Harvey van Diek).

Trend bepalen

De resultaten van broedseizoen 2024 zijn eind 2024 bekend. Wanneer de monitoring over tien jaar is afgerond, kan de provincie voor een groter aantal soorten een betrouwbare trend bepalen die aangeeft of een soort in aantal afneemt, toeneemt of stabiel blijft. Deze gegevens helpen om het natuurbeleid voor deze soorten waar nodig bij te sturen en om de uitvoering effectiever te maken. Uit de resultaten van 2023 blijkt dat er enkele soorten zijn aangetroffen die inmiddels zeer zeldzaam zijn in de provincie Utrecht, zoals de Watersnip en Grote Karekiet. Ook zijn zeldzame soorten aangetroffen die de laatste jaren juist weer in aantal toenemen in Nederland en die we de komende jaren dus misschien vaker zullen aantreffen, zoals de Roerdomp, Raaf en Middelste Bonte Specht.

Dit artikel betreft een bewerkte versie van het originele artikel op de website van Nature Today.

Tekst: Provincie Utrecht

De resultaten van de broedvogelmonitoring uit 2023 vindt u hier (pdf, 1,9 MB).