Zomertortel Jos terug uit Mali

Zomertortel Jos is afgelopen week na een reis van ruim 4000 km uit Afrika teruggekeerd naar Walcheren. Dat blijkt uit de gegevens van de satellietzender die de vogel bij zich draagt. Jos is één van de tortels die in Zeeland een hightech rugzakje hebben gekregen om inzichten te verschaffen die kunnen helpen de tanende broedpopulatie beter te beschermen. Vijf andere Zomertortels kregen een GPS-logger die nauwkeurig laat zien hoe ze het habitat gebruiken in Nederland. Jennifer Vreugdenhil, drijvende kracht achter het onderzoek, publiceerde recent de eerste resultaten in een lijvig rapport.

In 2019 en 2020 werden GPS-loggers ingezet om op afstand de bewegingen van vijf Zomertortels heel precies in kaart te brengen. Zo probeerden de onderzoekers beter te begrijpen hoe deze bewegingen zich verhouden tot het veranderende landschap waarmee Zomertortels worden geconfronteerd. Die inzichten zijn belangrijk, want het gaat niet goed met de Zomertortel in Europa. In Nederland liep de broedpopulatie sinds de jaren tachtig zelfs met meer dan 90% terug.

Om de soort te helpen, werd er een Internationaal Actieplan opgesteld. Een van de acties uit dit plan is het verbeteren van onze kennis over de habitatselectie van Zomertortels in het agrarisch gebied. Daar is namelijk nog maar weinig over bekend, terwijl die informatie nodig is om de soort effectief te beschermen. Er volgden verschillende onderzoeksprojecten, uitgevoerd door Jennifer Vreugdenhil met steun van Het Zeeuwse Landschap, Prins Bernard Cultuur Fonds, Vogelbescherming en BirdLife International.

Zomertortel Jos is net terug van zijn voorjaarstrek 
na het doorbrengen van de winter in Mali.
Bron: zomertortels.nl.

Kruidenrijke bermen

Vreugdenhil toonde met haar onderzoek aan dat de territoria van de Zomertortels zich bevonden in kleinschalige landschappen. De vogels lieten een duidelijke voorkeur zien voor extensief beheerd grasland omgeven door struweel, hagen en bomen. In 2020 werden er twee nesten gevonden van Zomertortel Bram, beide in een dichte meidoornstruik omringd door ander struweel. Rond het nest was een grote diversiteit aan habitats aanwezig, waaronder een grindpad met een deels gemaaide kruidenrijke berm. De jongen blijven na het uitvliegen binnen 20 meter van het nest en zo’n zadenrijke foerageerhabitat in de buurt is dus belangrijk.

Foerageren in een veranderend landschap

Daarnaast bleek dat de Zomertortels niet het hele broedseizoen op dezelfde plek foerageerden. In mei en juni waren ze vooral op erven te vinden. Iets later in het broedseizoen foerageerden ze vooral op randen van akkers en bermen langs paden en wegen. In juli bezochten ze akkers met veel kale grond en onkruid, en nadat de gewassen eenmaal geoogst waren, richtten ze zich in op de stoppels. De vogels worden dus sterk beïnvloed door menselijke activiteiten in het landschap.

Zomertortel Bram met GPS-logger op zijn nest. Foto: Jennifer Vreugdenhil.

Voedselveldjes

Op basis van deze inzichten kunnen aanbevelingen gedaan worden om een gunstiger leefgebied voor de Zomertortel te creëren. Door in het najaar stoppels wat langer te laten staan of rommelhoekjes op erven te creëren kunnen boeren al een verschil maken. Nog beter zou het zijn om voedselveldjes te maken waar de vogels het hele seizoen verschillende zaden van kruiden kunnen vinden. Zo worden ze minder afhankelijk van de mens en de veranderingen die ze door het jaar heen in het landschap aanbrengen.

Meer weten?

Wil je meer weten over het onderzoek aan de Zomertortel? Download dan hier het rapport. Meer informatie over het projecten van Jennifer Vreugdenhil kun je vinden op zomertortels.nl. Ook kun je op 3 juni een actiegerichte bijeenkomst van Vogelbescherming bijwonen in het kader van Operatie Zomertortel.