2026 wordt het Jaar van de Steenuil
De steenuil is dan misschien de kleinste uil van Nederland wat zijn formaat betreft, voor zijn populariteit geldt dat zeker niet. Deze charismatische soort met zijn sprekende blik is altijd een feest om te mogen aanschouwen. Helaas zien we tegenwoordig veel minder Steenuilen op rasterpaaltjes, of oude schuurtjes zitten dan vroeger. Samen met Vogelbescherming Nederland en de landelijke steenuilenwerkgroep STONE vraagt Sovon Vogelonderzoek daarom in 2026 extra aandacht voor de Steenuil.
In de eerste helft van de twintigste eeuw was de steenuil in ons land een algemene broedvogel, die alleen op de Waddeneilanden ontbrak. Inmiddels is zowel de verspreiding als de populatiegrootte sterk afgenomen. In de jaren vijftig van de vorige eeuw werd de populatie nog op 25.000 paren geschat, terwijl de meest recente schatting (2018-2020) uitgaat van 8000 tot 9500 paren. Deze terugloop heeft alles te maken met de intensivering van de landbouw. De steenuil is namelijk gebonden aan kleinschalig, halfopen agrarisch landschap. Daardoor komt hij tegenwoordig vooral nog voor in regio’s waar dit type cultuurlandschap nog relatief veel te vinden is, zoals in de Achterhoek, Twente en delen van Noord-Brabant en het rivierengebied. Sinds de eeuwwisseling is de terugloop in aantallen gekenterd: over de periode 1990-2024 is de trend stabiel. Recent (vanaf 2012) is er zelfs sprake van een matige toename, met een jaarlijkse populatiegroei van 0,9 procent.
Zand en klei
Achter deze toename zitten wel nuances verscholen. Op de zandgronden van ons land – waar de meeste Steenuilen broeden - doet de Steenuil het namelijk beter dan op de kleigronden. In de afgelopen twaalf jaar neemt de steenuilenpopulatie op zand met 1,8 procent per jaar toe, terwijl de populatie op klei in diezelfde periode met 3,6 project per jaar is afgenomen. De organisaties gaan daarom het komende jaar de verschillen tussen steenuilen op zand- en kleigrond en overleving nader onderzoeken. De resultaten worden verbonden aan de nieuwste bevindingen van STONE’s onderzoek naar voortplanting en met een nieuw populatiemodel dat laat zien welke factoren de ontwikkeling van de Nederlandse steenuilpopulatie beïnvloeden. Daarnaast gaat STONE verder met hun onderzoek naar het verschil in voedselbeschikbaarheid op zand- en kleigrond voor een beter inzicht hoe de steenuil in Nederland het meest effectief geholpen kan worden.
Verbeterd leefgebied
Ook Vogelbescherming heeft grootse plannen voor het Jaar van de Steenuil. Samen met STONE wordt gewerkt aan een vernieuwde Erfwijzer, met daarin de recentste informatie over steenuilvriendelijke maatregelen voor je de inrichting van je erf. Ook komt er een handleiding voor projectontwikkelaars, met daarin adviezen over het omgaan met steenuilpopulaties bij ontwikkelingsplannen, en gaat Vogelbescherming een Steenuilenfonds opzetten. Dit fonds zal gericht zijn op het ondersteunen van partijen bij het geschikter maken van hun terreinen als leefgebied voor de Steenuil.
Doe ook mee
In het project ‘Zet de Steenuil op de kaart’ is het mogelijk om via een speciale online claimkaart een telgebied uit te kiezen waarvan de organisaties graag willen weten hoeveel Steenuilen er zitten en wat hun aantalsontwikkeling over de jaren heen is. Zo komen we samen steeds meer te weten over waar in Nederland de Steenuil nog succesvol voorkomt. En in het project ‘De roep van de Steenuil’ hopen we meer te leren over het gedrag van de soort met behulp van geluidsonderzoek. De roep van een alleenstaand mannetje is bijvoorbeeld anders dan dat van een pas uitgevlogen jong. Je kunt nu al helpen door een Birdweather PUC, een kleine slimme microfoon die speciaal is ontworpen om vogelgeluiden op te nemen en te herkennen, in je tuin op te hangen, zodat we zoveel mogelijk steenuilgeluiden kunnen opnemen. Later dit jaar kun je ook helpen met het analyseren van de opgenomen geluiden.
Steun de Steenuil
Wil jij het onderzoek naar de Steenuil steunen? Koop dan de schattige houten Steenuil die speciaal voor het Jaar van de Steenuil is gemaakt, verkrijgbaar in de webwinkel van Sovon voor 9,50 euro. Meer informatie vind je op de website sovon.nl/jaarvandesteenuil. Daar lees je vanaf 2026 ook meer over de onderzoeken waar je het Jaar van de Steenuil aan mee kunt doen. En op www.vogelbescherming.nl/jaar-van-de-steenuil zal dan vooral informatie worden gedeeld over wat boeren, burgers en buitenlui voor deze uilen kunnen doen. Want het is heel goed mogelijk de steenuil op je eigen land of erf te helpen.
